آنچه در توزیع این ثروت عمومی مهم است نوع تقسیم آن نیست؛ بلکه عادلانه تقسیم کردن آن است؛ به گونه ای که همه به طور یکسان از آن برخوردار شوند.
نکته مهمی که باید در تقسیم آن لحاظ شود عدم توجه به ویژگی های افراد است. از بیت المال به همان اندازه که یک پایتخت نشین بهره می برد به همان اندازه هم باید یک روستا نشین دور از پایتخت بهره مند شود؛ هر رقمی که به یک مقام عالی رتبه تخصیص داده می شود به همان اندازه باید در دسترس دیگر افراد جامعه نیز قرار گیرد. زیرا بودجه ای که با این عنوان به دست مردم می رسد یا صرف آنها می شود از جنس حقوق و دستمزد نیست تا در قبال تلاش و نوع کار و مسئولیتهای اجتماعی افراد قرار گیرد. از این رو در توزیع آن نباید اینگونه ملاکها را در نظر گرفت.
اصل عدالت و تساوی در بهره برداری از بیت المال در زمان خلیفه دوم تعطیل شد و به دستور او دیوان محاسباتی، بیت المال را بر اساس سوابق و درجات اصحاب تقسیم می کرد.
در زمان خلیفه سوم نیز همین ت، با تساهل افزون ترى ادامه یافت ؛ یعنى به آن تقسیم نامساوی بیت المال؛ حاتم بخشی هاى بى حساب و کتاب از سوى خلیفه سوم نیز اضافه شد.
امیرالمومنین علیه السلام درباره این ت ضایع کردن بیت المال مسلمین در زمان خلیفه سوم فرمود: وَ قَامَ مَعَهُ بَنُو أَبِیهِ یَخْضَمُونَ مَالَ اللَّهِ- [خَضْمَ ] خِضْمَةَ الْإِبِلِ نِبْتَةَ الرَّبِیع ؛ و دودمان پدرى او (بنى امیه) به همراهى او (عثمان) برخاستند و چون شترى كه گیاه تازه بهار را با ولع مى خورد به غارت بیت المال دست زدند.(1)
این رویه های سلیقه ای در زمان خلیفه دوم و شدت آن در زمان خلیفه سوم سبب شد تا ذائقه بسیارى از اصحاب به اخّاذىِ ناروا از بیت المال عادت کند و به نوعی فرهنگ طلبکاری و مال خود دانستن بیت المال در بین عده زیادی از اصحاب و خواص رواج پیدا کند.
در حکومت علوی این رویه به قانون اسلامی خود بازگشت. در سیره حکومتی علی علیه السلام، بهره گیرى عادلانه و یکسان مسلمانان از بیت المال و مدیریت اسلامی آن از اهمیت ویژه اى برخوردار بود. از این رو یکى از امورى که امام على علیه السلام پس از به دست گرفتن خلافت بر آن اصرار و پافشارى ورزید، جلوگیرى از بخشش هاى نارواى بیت المال و تقسیم مساوى آن بین مسلمانان، اعم از عرب، عجم، مولى و عبد بود.
امام على علیه السلام در همان روزهاى نخست رسیدن به خلافت، فرمود:
ألا و إنّ كلّ قطیعة أقطعها عثمان من مال اللّه مردود على بیت مال المسلمین؛ آگاه باشید هر قطعه زمینى را که عثمان از مال خدا به کسى داده، به بیت المال مسلمانان عودت داده خواهد شد.» (2)
و نیز فرمود: وَ اللَّهِ لَوْ وَجَدْتُهُ قَدْ تُزُوِّجَ بِهِ النِّسَاءُ وَ مُلِكَ بِهِ الْإِمَاءُ لَرَدَدْتُهُ فَإِنَّ فِی الْعَدْلِ سَعَةً وَ مَنْ ضَاقَ عَلَیْهِ الْعَدْلُ فَالْجَوْرُ عَلَیْهِ أَضْیَق ؛ قسم به خدا ! اگر با آن اموال، نى را به عقد خود درآورده و یا کنیزانى خریده باشند، آن را باز پس خواهم گرفت؛ زیرا عدالت» مایه گشایش و رفاه است و آن کس که عدالت بر او گران آید، تحمّل ظلم و ستم برایش گران تر خواهد بود.»(3)
عدالت قاطعانه امیر المۆمنین سبب شد کسانی که به آن زد و بندهای فامیلی و رفاقتی خو کرده و از آن رهگذر برای خود دنیایی به هم زده بودند ابتدا به این رفتار حضرت اعتراض کنند که چرا نگاه ویژه به آنها نشده و روش خلفای پیشین تبعیت نمی شود ؛ تلاشهایی هم کردند تا اوضاع به شکل سابق برگردد اما نشد و در نهایت تلاش کردند تا به بهانه های واهی حکومت نوپای حضرت را از اساس واژگون کرده و دنیای از دست رفته را بازگردانند.
بیت ,المال ,تقسیم ,جامعه ,کند ,وَ ,بیت المال ,از بیت ,در زمان خلیفه ,علیه السلام ,به همان
درباره این سایت